خلاصه بیوگرافی عالم بزرگ ومتفکرشیخ محمد عبده

محمد عبده درسال 1849.م. درقریۀ بنام«محله نصر» یکی از روستاهای شبراخیت  که از شهرهای استان بحیره است چشم بجهان گشود. پدر وی «عبده» نام داشت و بعدها نام پدر به اسم فرزندش محمّد افزوده شد، محمد در بارۀ انساب خاندانش چنین میفر ماید”ان نسبتنا ینتهی الی جد ترکمانی جاء من بلادالترکمان في جماعة من أهله وسكنو في الخيام بمديرة البحيرة مدة من الزمان” تر جمه:نسب ما بجد ترکمن «پدر کلان» به خاندان تر کمن که از بلاد  تر کمن آمده بود وصل میشود مدت زمانی میشود در یک نا حیۀ خیام سکونت میکنند.

از سطر های فوق بصراحت فهمیده میشود که شیخ محمد عبده فرزند یک خاندان ترکمن از بلاد ترکمن به مصر آمده بود  میباشد.

حفظ قرآن کریم

 ده سال از عمر محمد گذشته بود که خواندن و نوشتن را فرا گرفت. سپس به مکتب مردی که حافظ قرآن کریم بود، رفت تا قرآن بیاموزد. وی قرائت را نزد آن حافظ قرآن تمرین نمود تا از لحاظ نکات تجویدی مشکلی نداشته باشد؛ و آن قدر این کار را ادامه داد، تا در مدت دو سال، تمام آن را حفظ کرد. عبده، پدر محمّد، که از حفظ قرآن توسط فرزندش بسیار خرسند بود، در سال 1862 م. برای تکمیل قرائت قرآن و تجوید و فراگرفتن دیگر علوم دینی، وی را به شهر«طنطا» فرستاد، تا در مسجد احمدی این شهر به تحصیل ادامه دهد.

آن روزها، مسجد احمدی در شهر طنطا مرکز آموزش علوم قرآنی اعم از حفظ، تجوید و تفسیر قرآن بود. برنامۀ فعالیت های فرهنگی این مسجد هر شب بین نماز مغرب و عشاء انجام می شد و هر هفته بعد از نماز جمعه، درس تجوید و حفظ قرآن برگزار می گردید. و محصّلان این صنفها معلمان آیندۀ همین صنفها می شدند.  دایی شیخ محمد عبده به نام شیخ مجاهد نیز یکی از استادان تجوید مسجد احمدی بود.درین مدرسه برای محمد عبده در سهای قرآن کریم، تجوید وفقه براي شان خيلي ساده آمده بود فقط درس نحو وصرف جان ایشان را خیلی بتنگ آورده بود به خاطریکه او از سیستم آموزش این درس ها شاکی بود وچیزی ازین در س ها بر داشت کرده نمیتوانست .از همین سبب محمد عبده این مدرسه راترک گفته در یک قریه دیگر که یکی از نز دیکان شان بنام  شیخ درویش  زنده گی میکرد نزدش رفته واز ایشان علم تصوف واخلاق را یاد گرفت.

محمد عبده در سال 1866م.در جامع الازهر آمده همراه محصلین که بر بالای حصیر درس میخواندند آغاز به درس نمود .در اثناء تحصیلش از طرف استادان جامع الاظهر به فشار های زیاد روبه رو شد به خاطریکه محمد عبده بر عکس اساتذۀ الازهر به عقل خیلی اهمیت میداد از عقاید کتاب نسفی بنام«عقاید نسفی » مشهور است شروع بتدریس نمود این کتاب مفکورۀ مذ هب امام ماتریدی «رح» را اساس میگرفت.این کار محمد عبده از طرف استادان الازهر تنقید  میشد .چون در جامع الازهر عقاید اشعری تدریس میشدومصری ها به عقیدۀ اشعری زیاد اهمیت میدادند.محمدعبده بنا به مشکلات فراوان بعداز 12سال در سال 1877م. دیپلومه اش را از« الازهر» گرفت .ودر سال 1878م. به دارالعلوم استاذ شد.درین جا  مقدمۀ ابن خلدون را تدریس کرد .واز طرف دیگر در جامع الازهر به تدریساتش ادامه داد.

محمد عبده  همراه سید جما ل الدین افغانی

محمد عبده  همراه سید جما ل الدین افغانی در سال 1872م.به مصر آمده بود معرفی شد سخن رانی های افغانی را تعقیب کرد وبه در س هایش اشتراک نمود .محمد عبده از نظریات افغانی سخت متاثر شد .ودیدگاهش  را نسبت بدنیا از سر گرفت وبرای تصوف شکل فلسفی داد، اخلاق والای اسلام را به عمل پیاده ساخت .مفکورۀنجات مسلمین از استعمار غرب و اصلاحات لازمه را دردین بمیان آورد. ومسلمانان را در بارۀ این موضوع ایقاظ نمود.

محمد عبده هنوز در دانشگاه الازهر محصل بود در سال 1876م. مقاله هایش در روزنامۀ الاهرام به نشر آغاز کرد .وقتیکه به روز نامۀ« الوقایع المصریه» حکومت مصر، بخش ادبیات علاوه گردید. به راس آن محمد عبده آورده شد در آن جا با  نوشته های ادبیش اهمیت این روز نامه راخیلی بالا برد.وبعدا محمد از مصر به بیروت تبعید شد  در آنجا بتدریس آغاز کرد بعداز یک سال  سید جمال الدین افغانی آنرا به پاریس دعوت کرد محمد عبده دعوت افغانی را اجابت نموده به پاریس رفت وهمراه سید جمال الدین یک جمعیت بنام عروت الوثقی تاسیس نمود .وبه همین نام یک مجله« مجلۀ عروت الوثقی» را بنشر رساند این مجله را  به مدت8     هشت ماه توانست 18 عدت چاپ نماید.عبده  اثناء اقامتش در پاریس دوبار به انگلستان سفر نمود  ودر سال1885م. من حیث ممثل این مجله به مغرب رفت ودر همین سال به بیروت باز گشت عبده به نوشته هایش در بیروت سرعت داد یک تعداد شرح وترجمه هارا در همین جا «بیروت»به رشته تحریر در آورد. محمد عبده 3 سه سال به بیروت تبعید شده بود اما 6 سال در آنجا ماند.بعداز گذراندن  6 سال در تبعید به عفو خدیوی توفیق به مصر باز گشت عبده در سال 1899 م. 2 دو  وظیفۀ مهم را بدوش گرفت یکی مفتی مصر ودیگر عضو شورای مشورتی قوانین . شیخ محمد عبده در اواخر عمرش در قبال یک عده وظایف دولتی  و ملکی به تحریر   و تدریساتش نیز ادامه داد .عبده در سال 1899 م. در جامع الازهر بتدریس تفسیر قر آن کریم شروع نمود تا آخر عمرش به این درس ادامه داد .در همین درس یکی از شاگردانش به نام رشید رضا خلاصۀ این در سها ی تفسیر قرآن عظیم الشان را نوت میکرد بعداز یک سال این در سهارا در مجلۀ المنار بنشر آغاز کرد محمد عبده تا آخر عمرش توانست سورۀ النساء را تا آیه 125.تفسیر نماید ونشر ش تاعدد 15. مجله المنار دوام کرد

محمد عبده عموما به این اسم مسمی میشده اما بعداز وفاتش به عنوان  مفتی مصر محمد عبده ویا  شیخ محمد عبده مشهور شد ودر 11 جولای سال 1905دنیای فانی را وداع گفت محمد عبده دوبار از دواج کرد .سه دختر وهزاران شاگرد ومحِب  به ارمغان گذاشت .

محمد عبده بعداز وفاتش بسیاری از محققان را به خود  جذب کرده در باره تاثیر افکار محمد عبده در دنیای علم، تحقيقات مزید از طرف محققان در  جهان اسلام وغرب صورت گرفته است شیخ محمدعبده برای وحدت مسلمین تلاش زیاد نمود، او توجه خاصی به بحران اندیشه مذهبی مسلمانان در اثر بر خورد با تمدن غربی ومقتضیات جدید جهان داشت چراکه مسلمانان در اثر رکود چند ساله ،آما دگی درستی برای مقابله با این بحران نداشتند

عبده آن  مسؤولیتی را احساس میکرد که یک عالم دینی احساس میکند ،از قبیل فقه مقارن مذاهب چهارگانه ،دخالت دادن مبانی فلسفه حقوقی در اجتهاد وایجاد نظام حقوقی جدید در فقه که پاسخ گوی مسائل روز باشد،وي كه مانند سيد جمال الدين أفغاني در عقب وحدت دنياي اسلام بودوبا تعصب هاي فرقه اي ميانه خوشي نداشت.

او اعتقاد داشت براي رويارويي با غرب بايد به اسلام راستين بازگشت واگر چنین شود تمام مشکلات جامعۀ اسلامی حل خواهد شد در واقع اندیشۀ وحدت بین مذاهب اسلامی جزو آرزوهای شیخ محمد عبده بود.

مأخذ:

عثمان كسكی اوغلو  دانشگاه انقره مجلۀ دانشکده شرعیت

خلیل تاش پینار داشگاه جمهوریت مجلۀ دانشکدۀ شرعیت

رشید رضا استاذ الامام

فیض الله« فیّاض »

درج یک دیدگاه